Miotła zbożowa – jak rozpoznać i zwalczać?
Miotła zbożowa (łac. Apera spica-venti) to jeden z najbardziej uciążliwych chwastów w uprawach rolniczych, który stanowi poważne zagrożenie dla zbóż i rzepaku i innych upraw. Należąc do rodziny wiechlinowatych, ten ekspansywny gatunek szybko rozprzestrzenia się na polach w całej Europie Środkowo-Wschodniej, przyczyniając się do znaczących strat w plonach. Charakterystyczne miotlaste kwiatostany pozwalają łatwo zidentyfikować ten chwast, jednak jego skuteczne zwalczanie stanowi wyzwanie dla rolników ze względu na dużą odporność na wiele herbicydów.
W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej miotle zbożowej – omówimy jej cechy charakterystyczne, cykl rozwojowy, metody rozpoznawania oraz skuteczne sposoby zwalczania i zapobiegania jej rozprzestrzenianiu się na polach uprawnych.
Co to jest miotła zbożowa?
Miotła zbożowa, nazywana również mietlicą rolową czy miętlicą, to jednoroczny chwast, który może występować w formie ozimej lub jarej. Należy do rodziny wiechlinowatych (traw) i jest gatunkiem segetalnym – niepożądanym w uprawach rolniczych. Ten inwazyjny chwast występuje powszechnie na terenie całej Polski, dobrze adaptując się do różnorodnych warunków glebowych i klimatycznych.
Miotła zbożowa preferuje gleby lekko kwaśne, próchniczne i piaszczyste o niskiej zawartości wapnia, choć dzięki swojej zdolności adaptacyjnej może rosnąć praktycznie na każdym stanowisku. Szczególnie dobrze radzi sobie na wilgotnych terenach. Nasiona miotły kiełkują głównie z wierzchniej warstwy gleby (do głębokości 1 cm) i wymagają światła do skiełkowania.
Jak rozpoznać miotłę zbożową?
Rozpoznanie miotły zbożowej, zwłaszcza na wczesnym etapie rozwoju, jest kluczowe dla jej skutecznego zwalczania. Oto najważniejsze cechy charakterystyczne tego chwastu:
Siewki:
• Pierwszy liść jest bardzo wąski, niemal nitkowaty, zaostrzony na szczycie
• Dobrze widoczny nerw główny i nerwy boczne
• Pochwa pierwszego liścia często czerwono nabiegła, naga
• Języczek liściowy wyraźny, biały lub jasnożółtobiały, z głębokimi wcięciami, postrzępiony
• Kolejne liście podobne do pierwszego, tylko dłuższe i nieco szersze
• Brak uszek
Roślina dorosła:
• Wysokość od 50 do 150 cm
• Źdźbło gładkie, bez rozgałęzień, z 1 lub 2 kolankami
• Korzenie wiązkowe, stosunkowo krótkie, ale bardzo gęste
• Liście równowąskie, wąskie (2-6 mm szerokości), lekko szorstkie i żłobkowane
• Kwiaty tworzą delikatny, szeroki kwiatostan – rozpierzchłą, bardzo rozgałęzioną wiechę o długości do 40 cm
• Jednokwiatowe kłoski zielone, czerwono nabiegłe lub fioletowe
• Plewka z wyraźnie długą ością, trzykrotnie od niej dłuższą
• Pochwy liściowe okrągłe, nagie
• Owocem jest oplewiony mały ziarniak (2-3 mm długości, 0,5-1 mm szerokości), często z ością
Cykl rozwojowy miotły zbożowej
Miotła zbożowa jest rośliną jednoroczną, której nasiona kiełkują głównie jesienią, choć mogą również wschodzić wiosną. Proces kiełkowania rozpoczyna się, gdy temperatura gleby spada poniżej 10°C. Ta trawa jest rośliną dnia długiego, dlatego do wytwarzania wiech potrzebuje dłuższego dnia.
Formy ozime miotły zbożowej rozwijają się bardzo silnie – w przypadku wschodów jesiennych mogą wydać nawet 30 i więcej wiech. Natomiast rośliny wschodzące wiosną krzewią się znacznie słabiej i tworzą zaledwie 2-5 wiech. Miotła zbożowa jest gatunkiem wiatropylnym i obcopylnym, choć może również występować samozapylanie.
Jedna roślina może wyprodukować od 1000 do nawet 12 000 nasion, które osypują się przed zbiorem zbóż i są łatwo przenoszone przez wiatr lub podczas zabiegów uprawowych. Stan spoczynku ziarniaków jest krótki, a przeciętna żywotność nasion w glebie wynosi około 1-5 lat, maksymalnie do 7 lat.
Jak miotła zbożowa wpływa na uprawy i jakie są zagrożenia płynące z jej występowania?
Miotła zbożowa jest zaliczana do najważniejszych chwastów trawiastych w uprawie zbóż ozimych oraz rzepaku ozimego w Polsce. Mimo wieloletniego zwalczania chemicznego, w ostatnich latach obserwuje się wzrost zachwaszczenia tym gatunkiem.
Szkodliwość miotły zbożowej przejawia się poprzez:
• Konkurencję o zasoby. Miotła zbożowa konkuruje z uprawami o wodę i składniki pokarmowe, co jest szczególnie problematyczne w okresach suszy. Zabiera roślinom uprawnym cenne substancje, takie jak azot i fosfor, co prowadzi do osłabienia ich wzrostu.
• Obniżenie plonów – Przy masowym występowaniu, plon ziarna może zmniejszyć się nawet o 40%. Próg szkodliwości określa się na 10-20 roślin/m² lub 25-40 wiech/m² (co odpowiada około 5% obniżce plonu). Wyniki wielu doświadczeń wskazują, że obecność 15-20 roślin miotły zbożowej na powierzchni 1 m² powoduje obniżenie plonu pszenicy ozimej o około 8 dt.
• Wpływ na jakość upraw. Rozwój miotły zbożowej prowadzi nie tylko do spadku plonów, ale także do obniżenia jakości upraw.
• Silne zachwaszczenie. Miotła potrafi zachwaścić ponad 80% powierzchni upraw.
• Szczególne zagrożenie dla odmian krótkosłomych. Ujemny wpływ miotły zbożowej na plon objawia się szczególnie silnie w odmianach pszenic ozimych krótkosłomych, które są powszechnie uprawiane.
Warto podkreślić, że osobniki pojawiające się jesienią stanowią większe zagrożenie niż te wschodzące wiosną, ponieważ są bardziej rozkrzewione i wykształcają więcej wiech.
Jak zwalczać miotłę zbożową?
Zwalczanie miotły zbożowej wymaga zastosowania kompleksowego podejścia, łączącego metody zapobiegawcze, agrotechniczne i chemiczne.
Zapobieganie:
• Monitoring upraw – Regularne kontrolowanie pól i wczesne rozpoznanie chwastu
• Odpowiedni płodozmian – Zmniejszenie ryzyka pojawienia się miotły zbożowej
• Regularna uprawa mechaniczna – Redukcja populacji miotły zbożowej
• Wysiew wysokiej jakości materiału siewnego – Zapobieganie wprowadzaniu nasion chwastu na pole
• Zwalczanie chemiczne: Ze względu na agresywność tego chwastu, warto szybko rozpocząć jego unieszkodliwianie. Kluczowe znaczenie mają tu zabiegi jesienne, gdy rośliny są w fazie siewek – najskuteczniejszym momentem na jesienny oprysk herbicydowy jest faza 2-3 liści (BBCH 12-13).
• Wiosenne zwalczanie miotły zbożowej jest trudniejsze, gdyż chwasty są większe i bardziej odporne na działanie herbicydów. Warto również zaznaczyć, że rośliny miotły zbożowej o zabarwieniu zielonym są bardziej wrażliwe na herbicydy niż te o zabarwieniu antocyjanowym.
Przykładowe opryski na miotłę zbożową, dostępne w sklepie Ogrodniczy Online.
Racer 250 EC
Jest to środek chwastobójczy działający doglebowo, zawierający flurochloridon. Działa głównie na chwasty kiełkujące, w tym miotłę zbożową. Szczególnie polecany do zastosowania w ziemniaku i zbożach ozimych. Doskonały wybór tam, gdzie problem stanowią również samosiewy rzepaku.
Zalety:
• Stosowany doglebowo,
• Skuteczny na szeroką gamę chwastów,
• Bezpieczny dla większości upraw warzywnych i zbóż.
Fenuxar 69 EW
Herbicyd selektywny działający nalistnie, oparty na substancji fenoksaprop-P-etylu. Najlepiej radzi sobie jako oprysk na miotłą zbożową w fazie od 2 do 8 liści. Efekty działania widoczne są po około 2–4 tygodniach od zastosowania.
Zalety:
• Działa układowo,
• Idealny do mieszanin z Chwastox Turbo,
• Sprawdza się w pszenicy ozimej, pszenżycie, jęczmieniu i pszenicy jarej.
Mocarz 75 WG
Działa systemicznie, przeznaczony głównie do zwalczania chwastów dwuliściennych, jednak w połączeniu z innymi herbicydami (np. Fenuxar) sprawdzi się także przy zwalczaniu miotły zbożowej.
Zalety:
• Bardzo szerokie spektrum działania,
• Idealny do mieszanin,
Huzar Activ Plus
Środek działający układowo, skuteczny wobec chwastów jednoliściennych i dwuliściennych, w tym miotły zbożowej. Zawiera trzy substancje aktywne o zróżnicowanym działaniu. Miotłę najlepiej opryskiwać do końca fazy krzewienia.
Zalety:
• Wysoka skuteczność w niskich dawkach,
• Działa nawet przy niższych temperaturach,
• Wnika w ciągu 2 godzin od aplikacji.
Rubin SX 50 SG
To zestaw do jednoczesnego zwalczania chwastów jednoliściennych i dwuliściennych. Miotła zbożowa jest wrażliwa na jego działanie, szczególnie we wczesnych fazach wzrostu. Preparat ten cechuje się pełną selektywnością wobec zbóż.
Zalety:
Systemiczne działanie,
Kompletny zestaw na 1 ha,
Rexade Esteron Pak
Rexade Esteron Pak to nowoczesne i kompleksowe rozwiązanie w walce z chwastami w uprawach zbóż. Dzięki unikalnemu połączeniu trzech substancji aktywnych działa szybko, systemowo i długotrwale – pierwsze efekty widoczne są już po kilku godzinach od aplikacji.
Zalety:
• Szybkie i skuteczne działanie – objawy widoczne już po kilku godzinach
• Możliwość stosowania od 5°C i aż do końca fazy krzewienia
• Brak ograniczeń dla upraw następczych i gospodarowania słomą.
Podsumowanie
Miotła zbożowa stanowi poważne zagrożenie dla upraw zbożowych i rzepaku, prowadząc do znaczących strat w plonach i obniżenia ich jakości. Kluczem do skutecznej walki z tym agresywnym chwastem jest jego wczesne rozpoznanie, stosowanie odpowiednich metod zapobiegawczych oraz zwalczanie chemiczne w optymalnym czasie – przede wszystkim gdy rośliny są w fazie siewek. Najskuteczniejszą metodą ograniczenia szkodliwości miotły zbożowej jest kompleksowe podejście, łączące zarówno prawidłową agrotechnikę, odpowiedni płodozmian, jak i stosowanie skutecznych herbicydów. Poprzez systematyczne działania możliwe jest znaczące ograniczenie występowania tego uciążliwego chwastu i ochrona jakości oraz wielkości plonów.
Źródła wykorzystane w artykule:
https://www.syngenta.pl/stop-odpornosci/najwazniejsze-chwasty/miotla-zbozowa
Data publikacji:
07-04-2025
Ostatnia edycja:
07-04-2025